Als beginnende, 18-jarige journalist wist ik zeker: ‘Waarheid of onwaarheid!’ Daarop werd ik soldaat tijdens de Koude Oorlog, met als beginsel: de Russen zijn slecht en gevaarlijk, wij zijn het Goede Westen.

Dat ebde nog na in 1989, 1990 toen ik voor tv en kranten de omwentelingen in Oost-Europa versloeg, zoals in Roemenië: dictator Ceaușescu was een 100 procent slechterik. Maar ik zag ook hoe tv-zender CNN er beelden manipuleerde en dat andere collega’s jokten over tienduizenden doden. Waarheid wankelde.

Terug in Nederland schreef ik over Nina Brink, een soort Trump onder ondernemers. Ik legde een lek in de computersystemen bloot, meer ellende en bedrog. Ze beet me in media toe: ‘Leugenaar!’ Hebzucht won van waarheid: haar bedrijf ging voor miljarden naar de beurs, iedereen wilde aandelen. De luchtballon klapte spoedig.

Sprong van 15 jaar: het blootleggen in Leidsch Dagblad van dominantie van vastgoedondernemers over Noordwijkse democratie. De “slachtoffers” van de artikelen lieten advocaten dreigbrieven schrijven, want waarheid was gevaarlijk. Een ondernemer in Haarlem, in Noordwijk woonachtig, voerde jarenlang dure rechtszaken om publicatie van de waarheid tegen te houden. Tevergeefs, gelukkig.

Nu horen we aanhoudende waarschuwingen voor nepnieuws. En ik maak als hobby – behalve MijnNoordwijk.nl – de website Leugens.nl, waarvoor een redactie van tien mensen nog niet genoeg zou zijn om dagelijks alle onwaarheden te boekstaven.

Tegelijkertijd leerde ik als journalist: het is zelden zwart-wit. Ja, met Ceaușescu toen en nu Poetin, Sinwar (Hamas) en Netanyahu; tienduizenden doden op hun geweten. Echter, vaak is schuld grijs: de shameplekken in het dorp, woningtekort in Noordwijk, te veel arbeidsmigranten.

Manipulatie met nep in media kent vele vormen, van reclame tot praatshows op tv, van filters op Insta en Snapchat tot onoprecht lachen. Maar “nep” vanuit fantasie en creativiteit is soms aantrekkelijker dan “echt”: geweldige films, series en romans, (festival)muziek, prachtig (Noordwijks) theater, schilderijen of gewoon geestige moppen.

Ze kunnen niet zonder elkaar, nep en echt. Als kinderen het verschil maar leren, we een beetje humor hanteren en goed naar elkaar luisteren als we discussiëren over echt en nep…